דעם 1טן יאַנואַר 2120 איז געקומען אַ נײַ געזעץ װעגן נאַציאָנאַלע מינאָריטעטן און מינאָריטעט-שפּראַכן. אַלס
נאַציאָנאַלע מינאָריטעטן װערן גערעכנט י י דן, ראָמען, סאַמען, שװעדישע פֿינען און טאָרנעטאָלער. די נאַציאָנאַלע מינאָריטעט-שפּראַכן זײַנען י י דיש, ראָמיש )ראָמאַני טשיב(, סאַמיש, פֿיניש און מעענקיעלי) meänkieli(.
אַלע נאַציאָנאַלע שפּראַכן װעלן געשיצט און געשטיצט װערן
דאָס געזעץ זאָגט אַז די נאַציאָנאַלע מינאָריטעט-שפּראַכן װעלן געשיצט און געשטיצט װערן. װער עס געהערט צו אַ נאַציאָנאַלער מינאָריטעט װעט האָבן דאָס רעכט צו לערנען, אַנטװיקלען און ניצן די אײגענע מינאָריטעט-שפּראַך. די
מאַכטאָרגאַנען װעלן זיך צוהערן צו די נאַציאָנאַלע מינאָריטעטן און זאָרגן פֿאַר זײערע באַדערפֿענישן. די מאַכטאָרגאַנען זײַנען פֿאַרפֿליכטעט צו אינפֿאָרמירן װעגן אײַערע רעכט, אומָאָפּהענגיק װעלכע מינאָריטעט-שפּראַך איר רעדט און װוּ איר װױנט אין שװעדן.
ספּעציעל שטאַרקע רעכט האָבן די װאָס רעדן פֿיניש, מעענקיעלי אָדער סאַמיש און װױנען אין אַ קאָמונע געהערנדיק צו אַ פֿאַרװאַלטונגס-באַצירק. דאָ אונטן קענט איר געװױער װערן צי אײַער קאָמונע געהערט צו אַ פֿאַרװאַלטונגס-באַצירק. אױב איר װױנט אין אַ קאָמונע געהערנדיק צו אַ פֿאַרװאַלטונגס-באַצירק האָט איר אַ רעכט צו פֿאַרשטענדיקן זיך מיט די מאַכטאָרגאַנען אױף אײַער שפּראַך. איר קענט פֿאָדערן אַן ענטפֿער, בעל-פּה אָדער בכּתבֿ, אין דער זעלבער שפּראַך.
איר קענט פֿאָדערן אַז דאָס זאָרגן פֿאַר קראַנקע און קינדער זאָל טײלװײַז אָדער אין גאַנצן זײַן אױף פֿיניש, מעענקיעלי אָדער סאַמיש.
טאָמער איר װױנט אין אײנער פֿון די קאָמונעס קירונאַ, יעליװאַרע, אַריעפּלאָג, יאָקמאָק, הַאַפּאַראַנדאַ, פּײַאַלאַ אָדער איבערטאָרנעאָ האָט איר אַ רעכט צו באַניצן זיך מיט אײַער מינאָריטעט-שפּראַך אין די קאָנטאַקטן מיטן געריכט.
װױנט איר אין אַ קאָמונע אױסערן פֿאַרװאַלטונגס-באַצירק װעט איר אױך קענען קאָנטאַקטירן זיך מיט די מאַכטאָרגאַנען אױף פֿיניש, מעענקיעלי אָדער סאַמיש און אױך באַקומען זאָרג פֿאַר אַלטע אױף אָט די דערמאָנטע שפּראַכן, אױב דאָרטן געפֿינען זיך פּערסאָנאַל װעלכע רעדן די שפּראַכן. די מאַכטאָרגאַנען זאָלן צוזען אַז מען װעט האָבן פּערסאָנאַל װאָס קענען די שפּראַכן װען מען נײטיקט זיך אין זײ.
אומָאָפּהענגיק װוּ איר װױנט װעט איר כּסדר קענען שרײַבן אױף פֿיניש, מעענקיעלי אָדער סאַמיש צו די אָמבודסמענער פֿונעם פּאַרלאַמענט, דעם יוסטיציע-קאַנצלער, דער פֿאַרזיכערונגס-קאַסע, דעם שטײַעראַמט און דעם אָמבודסמאַן קעגן דיסקרימינאַציע.
אַהער קענט איר זיך װענדן
אױב אײַער קאָמונע אָדער אַנדערע אינסטאַנצן טוען ניט פֿאָלגן דעם געזעץ, זאָלט איר זיך קאָנטאַקטירן מיט דער שטאָקהאָלמער פּראָװינצפֿאַרװאַלטונג) Länsstyrelsen i Stockholms län( אָדער דעם סאַמישן פּאַרלאַמענט )Sametinget(, װעלכע זײַנען שולדיק צוצוזען אַז מען פֿאָלגט דעם געזעץ. דער סאַמישער פּאַרלאַמענט איז פֿאַראַנטװאָרטלעך פֿאַר סאַמיש און פַאַ ר איבעריקע לשונות איז פֿאַראַנטװאָרטלעך די שטאָקהאָלמער פּראָװינצפֿאַרװאַלטונג.
די ָאָפּטײלונג פֿאַר מינאָריטעט-פֿראַגעס בײַ דער שטאָקהאָלמער פּראָװינצפֿאַרװאַלטונג )Enheten för
)minoritetsfrågor vid Länsstyrelsen i Stockholms län
טעלעפֿאָן 087854000
דער סאַמישער פּאַרלאַמענט )Sametinget(
טעלעפֿאָן 098078030
פֿאַרװאַלטונגסבאַצירקן פֿאַר פֿיניש, מעענקיעלי און סאַמיש
דאָ קענט איר זען װעלכע קאָמונעס עס געהערן די פֿאַרשײדענע פֿאַרװאַלטונגסבאַצירקן. אַנדערע קאָמונעס קענען מעלדעװען זײער אינטערעס צו װערן אַ טײל פֿון אַ פֿאַרװאַלטונגסבאַצירק.
דער פֿאַרװאַלטונגסבאַצירק פֿאַר פֿיניש
באָרלענגע, באָראָס, בוטשירקאַ, דעגערפֿאָרס, עסקילסטונאַ, פֿאַגערסטאַ, פֿינספּאָנג, יעװלע, געטעבורג, הַאַפּאַראַנדאַ ,האַלסטאַהאַמאַר, האַנינגע, הופֿאָרס, הודינגע, האָבו, העלעפֿאָרס, יעליװאַרע, קאַליקס, קאַרלסקוגאַ, קירונאַ, טשעפּינג ,לינדעסבערג, לולעאָ, מוטאַלאַ, נאָרטשעפּינג, נאָרטעליע, פּײַאַלאַ, סאַנדװיקען, סיגטונאַ, שינסקאַטעבערג, שעװדע, סאָלנאַ ,סונדביבערג, סונדסװאַל, סוראַהאַמאַר, סעדערטעליע, טיערפּ, טראָלהעטאַן, טראָסאַ, שטאָקהאָלם, אודעװאַלאַ, אופּלאַנדס-ברו, אופּלאַנדס-װעסבי, אופּסאַלאַ, אומעאָ, װעסטעראָס, עלװקאַרלעבי, ענטשעפּינג, ערעברו, עסטעראָקער, עסטהאַמאַר ,אײבערטאָרנעאָ, לודװיקאַ, מאַריעסטאַד, ניקװאַרן, אָקסעלעסונד, סמעדי עסונד און טרעלעבאָר.
דער פֿאַרװאַלטונגסבאַצירק פֿאַר סאַמיש
אַריעפּלוג, אַרװידסיאַור, בערג, דאָראָטעאַ, העריעדאַלען, יאָקמאָק, יעליװאַרע, קירונאַ, קרוקאָם, ליקסעלע, מאַלאָ ,סאָרסעלע, סטאָרומאַן, סטרעמסונד, אומעאָ, װילהעלמינאַ, אָרע, עלװדאַלען און עסטערסונד.
דער פֿאַרװאַלטונגסבאַצירק פֿאַר מעענקיעלי
יעליװאַרע, הַאַפּאַראַנדאַ, קאַליקס, קירונאַ, פּײַאַלאַ און אײבערטאָרנעאָ.
På svenska
Din rätt att använda nationella minoritetsspråk
Tillhör du någon av de nationella minoriteterna har du rätt att använda ditt språk i kontakt med myndigheterna. Här får du veta vilka språkliga rättigheter du har och vilka krav du kan ställa på din kommun och på andra myndigheter.
1 januari 2010 kom en ny lag om nationella minoriteter och minoritetsspråk. Som nationella minoriteter räknas judar, romer, samer, sverigefinnar och tornedalingar. De nationella minoritetsspråken är jiddisch, romska (romani chib), samiska, finska och meänkieli.
Alla nationella minoritetsspråk ska skyddas och främjas
Lagen säger att de nationella minoritetsspråken ska skyddas och främjas. Den som tillhör en nationell minoritet ska ha rätt att lära sig, utveckla och använda sitt minoritetsspråk. Myndigheterna ska lyssna på de nationella minoriteterna och ta hänsyn till deras behov.
Myndigheterna har skyldighet att informera dig om dina rättigheter, oavsett vilket nationellt minoritetsspråk du talar och var du bor i Sverige.
Särskilt starka rättigheter för finska, meänkieli och samiska
Särskilt starka rättigheter har den som talar finska, meänkieli eller samiska och bor i en kommun inom ett förvaltningsområde. På sidan Förvaltningsområden kan du se om din kommun ingår i ett förvaltningsområde
Du som bor i en kommun inom ett förvaltningsområde har rätt att kommunicera med myndigheterna på ditt språk. Du ska kunna få svar i tal och skrift på samma språk. Kommunerna är också skyldiga att ordna förskola och äldreomsorg på minoritetsspråken.
Från den 1 januari 2019 reviderades lagen så att rättigheter och skyldigheter stärks ytterligare. Nu är kommunerna till exempel skyldiga att anta mål och riktlinjer för sitt minoritetspolitiska arbete och dessa ska på begäran kunna lämnas ut till den myndighet som har uppföljningsansvar för lagen.
Du som bor i en kommun som inte ingår i ett förvaltningsområde ska också kunna kontakta myndigheterna och få äldreomsorg på finska, meänkieli eller samiska, om det finns personal som behärskar språket. Myndigheterna bör se till att det finns språkkunnig personal när det behövs. Samtliga kommuner och andra myndigheter är skyldiga att informera minoriteterna om deras rättigheter. De är också skyldiga att skydda minoriteternas språk och kultur och särskilt viktigt är barns och ungas rätt att få utveckla sitt språk och sin kultur. Dessutom är kommuner och andra myndigheter skyldiga att ge minoriteterna inflytande över frågor som berör dem.
Oavsett var du bor ska du alltid kunna skriva på finska, meänkieli och samiska till Riksdagens ombudsmän, Justitiekanslern, Arbetsförmedlingen, Försäkringskassan, Skatteverket och Diskrimineringsombudsmannen. Enskilda har däremot ingen rättighet att får svar på samma språk och det finns inte heller någon rätt att använda minoritetsspråket vid muntliga kontakter med dessa myndigheter.
Hit kan du vända dig
Om du tycker att din kommun eller andra myndigheter inte lever upp till lagen kan du kontakta Länsstyrelsen i Stockholms län eller Sametinget som ska se till att lagen följs. Sametinget ansvarar för samiska och Länsstyrelsen i Stockholm ansvarar för övriga språk.
Här kan du läsa mer
Här får du veta mer om dina rättigheter:
- Minoritet.se – Sveriges nationella minoriteter och minoritetsspråk
- Skolverket – Undervisa om nationella minoriteter
- Institutet för språk och folkminnen – Minoritetsspråk
- Sveriges riksdag – Lag om nationella minoriteter och minoritetsspråkSkolverket – Nationella minoriteter i förskola, förskoleklass och skola
- Länsstyrelsen Stockholm – Nationella minoriteter och minoritetsspråk
- Sametinget
Förvaltningsområden för finska, meänkieli och samiska
På Institutet för språk och folkminnen kan du se vilka kommuner eller landsting/region som ingår i de olika förvaltningsområdena.